२०८० आश्विन १४, आईतबार
न्यून लागत आवास भनेको प्रभावकारी बजेट विनियोजन र संरचनाको प्रयोग हो।, कार्यसम्पादनको त्याग नगरी सुधारिएको सीप र प्रविधिसहित स्थानीय रूपमा उपलब्ध सामग्रीको प्रयोग गरी लागत कम गर्न मद्दत गर्ने प्रविधिहरूको पालना गर्ने नयाँ अवधारणा हो। कम लागतको आवास उप-स्तरका काम चलाउको लागि मात्र उपयुक्त हुन्छ र कम गुणस्तरको सस्तो निर्माण सामग्री प्रयोग गरेर निर्माण गरिन्छ भन्ने ठूलो भ्रम छ।तर सत्य यो हो कि कम लागतको आवास स्रोतको उचित व्यवस्थापनले गरिन्छ।
अहिले कम लागतको घर निर्माणमा सामग्रीको लागत पनि कम गरिन्छ किनभने हामीले स्थानीय रूपमा उपलब्ध सामग्रीहरू प्रयोग गर्छौं र हाम्रो कामको समय तालिकालाई सही तरिकाले बनाएर श्रम लागत पनि कम गर्न सकिन्छ। लागत कटौतीको अधिक कुशल सामग्रीको चयन वा सुधारिएको डिजाइन द्वारा प्राप्त गरिन्छ।
लागत घटाउन सकिने क्षेत्रहरू
१.पातलो पर्खाल अवधारणा प्रयोग गरेर प्लिन्थ क्षेत्र घटाउनुहोस्। कंक्रीट ब्लक प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
२. इँटाको सट्टा सिमेन्ट ब्लकजस्ता अभिनव रूपमा स्थानीय रूपमा उपलब्ध सामग्रीहरू प्रयोग गर्नुहोस्।
३.कंक्रीट ब्लक जस्ता कम ऊर्जा खपत गर्ने ऊर्जा दक्षता सामग्रीहरू प्रयोग गर्नुहोस्।
४.वातावरणमैत्री सामग्रीहरू प्रयोग गर्नुहोस् जुन परम्परागत निर्माण अवयवहरूको विकल्प हो
५.घरको प्रत्येक कम्पोनेन्टको पूर्वयोजना बनाउनुहोस् र भवनमा कम्पोनेन्टको आकार घटाउन डिजाइन प्रक्रियालाई तर्कसंगत बनाउनुहोस्।
६. घरको प्रत्येक कम्पोनेन्टलाई आवश्यक भए नभएको, आवश्यक नभएको खण्डमा त्यो कम्पोनेन्ट प्रयोग गर्नु हुदैन भनेर जाँच गर्नुपर्छ ।
सामान्य माटो जस्तै गहिरो माटो, रातो माटो आदिको लागि २ फिट (०.६ मिटर) को गहिराई जग अपनाउन सिफारिस गरिन्छ । त्यसैगरी जगको चौडाइ २ फिट (०.६ मिटर) मा तर्कसंगत गरिएको छ। जगमा दरार नहोस् भनेर चिनाईलाई नियमित अन्तरालमा १:८ को सिमेन्ट मोर्टार र बन्ड स्टोनले राम्ररी प्याक गर्नुपर्छ।
अन्य नरम माटोमा रिम पाइल फाउन्डेसन अन्तर्गत प्रयोग गर्न सिफारिस गरिन्छ जसले निर्माणको परम्परागत विधिको तुलनामा लगभग २०% देखि २५%लागत बचत गर्दछ।
प्लिन्थ
प्लिन्थको लागि जमिनको सतहभन्दा १ फिट उचाइ अपनाउन सुझाव दिइन्छ र १ः६ को सिमेन्ट मोर्टारले निर्माण गर्न सकिन्छ। सामान्यतया ४ देखि ६ इन्चको प्लिन्थ स्ल्याबबाट बच्न सकिन्छ र यसको ठाउँमा किनारामा इँटा राखेर लागत घटाउन सकिन्छ। यो प्रक्रिया अपनाएमा प्लिन्थ फाउन्डेसनको लागत करिब ३५ देखि ५० सम्म कम गर्न सकिन्छ। माटोको क्षरणलाई कम गर्न र जोखिमबाट बच्न भवनको चारैतिर कंक्रीटको स्ल्याब वा ढुङ्गाको स्ल्याबजस्ता अभेद्य सावधानी अपनाउनु आवश्यक छ।
पर्खाल
६ देखि ९″ मोटाईको पर्खाल भवनको चारैतिर निर्माण गर्न र भित्री पर्खालहरूको लागि ४१/२” को लागी सिफारिस गरिन्छ। जलेको इँटालाई २४ घण्टा पानीमा डुबेर पर्खाल बनाउन प्रयोग गर्न सुझाव दिइएको छ ।
रयाट् ट्याप वोन्डवाल
यो थर्मल आरामको लागि थप लाभ र ईंटाहरूको प्रयोगमा कमी गर्ने किसिमको पर्खाल निर्माण कार्य हो। परम्परागत अङ्ग्रेजी वा फ्लेमिश बन्डको तुलनामा यो विधि अपनाएमा इँटाको भौतिक लागत २५% र चिनाई ९मसलाको० लागतमा १० देखि १५% सम्म कम गर्न सकिन्छ। मुसा जाल बन्ड विधि अपनाएर एक सौन्दर्य रमणीय भित्ता सतह सिर्जना गर्न सकिन्छ र प्लास्टरिंगबाट बच्न सकिन्छ।
कंक्रीट ब्लक पर्खाल
इँटाको खपतलाई ध्यानमा राख्दै कंक्रीट ब्लक ९ब्लक होलो र ठोस० प्रयोग गर्न सुझाव दिइन्छ जसले यसको उत्पादनमा जलेको इँटाको एक तिहाई मात्र खपत गर्दछ। कंक्रीट ब्लक र मसाला प्रयोग गर्दा पर्खालको मोटाई २० सेमी देखि १५ सेमी सम्म कम गर्न सकिन्छ। कंक्रीट ब्लकले मसलाको मोर्टार खपत बचत गर्दछ, पर्खालको छिटो निर्माणको परिणामस्वरूप श्रमको उच्च उत्पादन हुन्छ, प्लास्टरिङबाट बच्न सकिन्छ जसले गर्दा १० देखि २५% सम्मको बचत गर्न सकिन्छ।
माटो सिमेन्ट ब्लक प्रविधि
यो इँटाको सट्टा माटो सिमेन्ट ब्लक प्रयोग गरी पर्खाल निर्माण गर्ने वैकल्पिक विधि हो। यो एक ऊर्जाशिल निर्माण विधि पनि हो जहाँ ५% वा माथिको सिमेन्टमा माटो मिसाइन्छ र हातले सञ्चालित मेसिनमा थिचेर निमार्णमा प्रयोग गरिन्छ। यो पर्खालको दुबै छेउमा प्लास्टरिङको आवश्यकता पर्दैन। माटो सिमेन्ट प्रविधिबाट आर्थिक मितब्ययता १५ देखि २० प्रतिशत रहेको छ
ढोका र झ्यालहरू
ढोका र झ्यालका लागि काठको प्रयोग नगर्न सुझाव दिइन्छ र यसको स्थानमा ३० देखि ४०% सम्मको लागत बचत गर्न कंक्रीट वा स्टिल खण्ड फ्रेमहरू प्रयोग गर्नुपर्छ। त्यसैगरी शटरहरूको लागि व्यावसायिक रूपमा उपलब्ध ब्लक बोर्डहरू, फाइबर वा काठको व्यावहारिक बोर्डहरू आदिले करिब २५ प्रतिशतले लागत घटाउन सकिन्छ। कम्पोनेन्टहरू अपनाएर भवनलाई प्रभावकारी भेन्टिलेसन उपलब्ध गराउन सकिन्छ र निर्माण लागत पनि ५० प्रतिशतसम्म बचत गर्न सकिन्छ।
लिन्टल र चज्जा
परम्परागत आर.सी.सी. महँगो हुने लिन्टेललाई साना स्प्यानका लागि इट्टाको आर्चले प्रतिस्थापन गर्न सकिन्छ र निर्माणको परम्परागत विधिको तुलनामा ३० देखि ४०% सम्म निर्माण लागत बचत गर्न सकिन्छ। विभिन्न आकारका जुक्ति अपनाएर बाहिरी पर्खाल सतहहरूलाई राम्रो वास्तुकलाको मनमोहक उपस्थिति दिन सकिन्छ।
छत
सामान्यतया ५″ (१२.५ सेमी) मोटो R.C.C स्ल्याबहरू आवासीय भवनहरूको छतमा प्रयोग गरिन्छ। फिलर स्ल्याब र प्रिकास्ट तत्वहरू डिजाइन गरिएको निर्माण अभ्यासहरू अपनाएर छानाको निर्माण लागत लगभग २० देखि २५% सम्म घटाउन सकिन्छ।
फिलर स्ल्याबहरू
तिनीहरू सामान्य च्ऋऋ स्ल्याबहरू हुन् जहाँ तल्लो आधा कंक्रीट भागहरू लाई फिलर सामग्रीहरू जस्तै ईंटहरू, टाइलहरू, सेलुलर कंक्रीट ब्लकहरू, इत्यादिले प्रतिस्थापन गरिन्छ। यी फिलर सामग्रीहरू संरचनात्मक बलमा कूनै पनि सम्झौता गदैन्न। यी सुरक्षित, राम्रो छन् र सौन्दर्य रूपले मनमोहक ढाँचा छत प्रदान गर्दछ र कुनै प्लास्टरको आवश्यकता पर्दैन।
ज्याक आर्क छत र भुइँ
तिनीहरू निर्माण गर्न सजिलो छन्, सिमेन्ट र स्टिलको प्रयोग र तातो मौसममा अधिक उपयुक्त छन्। यी ईंटको विकल्पको रूपमा कम्प्रेस्ड अर्थ ब्लकहरू प्रयोग गरेर निर्माण गर्न सकिन्छ।
फोस्मेन्ट (Ferrocement) च्यानल / खोल एकाई
बलमा सम्झौता नगरी च्ऋऋ स्ल्याबहरूमा भुइँरछतको एकाइमा ३० देखि ४०% लागत घटाउन सकिन्छ यो प्रिकास्ट अर्थात पुर्व निधारर्ण योजना भएकाले, शटरिङबाट बच्न र गुणस्तर नियन्त्रणको सुविधाको कारण निर्माण द्रुत, किफायती हुन्छ
फिनिशिङ्ग/अन्तिम रुप
सेनेटरी, बिजुली, पेन्टिङ आदि जस्ता परिष्करण वस्तुहरूको लागत भवनमा प्रयोग हुने उत्पादनहरूको प्रकार र गुणस्तरमा निर्भर गर्दछ र यसको लागत घटाउने व्यक्तिको रोजाइ र रुचिमा छोडिन्छ।
निष्कर्ष
निर्माण लागत घटाउनको लागि माथिको सुझावको सूची सामान्य प्रकृतिको छ र यो निर्माण हुने भवनको प्रकृति, मालिकको बजेट, घर निर्माण गर्ने भौगोलिक स्थान, निर्माण सामग्रीको उपलब्धता, राम्रो निर्माणका आधारमा फरक(फरक हुन्छ। व्यवस्थापन अभ्यासहरू इत्यादि लगायत, कामको सुपरिवेक्षणका लागि अनुभवी इन्जिनियर वा वास्तुविद्को सेवा प्रयोग गरी राम्रो योजना र डिजाइन विधि अपनाउनुपर्ने हुन्छ, जसले गर्दा वास्तविक व्यवहारमा २५ प्रतिशतको हदसम्म समग्र लागत प्रभावकारीता हासिल गर्न सकिन्छ ।
सम्पादक:
लोकेन्द्र भण्डारी
समाचार संयोजक:
सुनिल आचार्य
रिपोर्टर:
अनिता बिष्ट
सरोज वोलखे