रेमिट्यान्स हुण्डीमार्फत : सीआईबीले तान्यो अनुसन्धानको घेरो

काठमाडौं । प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्यूरो (सीआईबी) ले अवैध विदेशी मुद्रा कारोबारमा संलग्न १८ वटा कम्पनीविरुद्ध मुद्दा दायर गरेको छ। चैत र वैशाख महिनामा गरिएको अनुसन्धानपछि अवैध रेमिट्यान्स कारोबारमा संलग्न भएको आरोपमा ती कम्पनीहरूविरुद्ध कारबाही प्रक्रिया अघि बढाइएको हो।

नेपालमा दुई वर्षदेखि आन्तरिक रेमिट्यान्स प्रणाली बन्द भइसकेको अवस्थामा पनि कतिपय कम्पनीहरूले विदेशबाट पठाइएको रकमलाई अवैध तरिकाले नेपालमा वितरण गर्ने कार्य गरिरहेको पाइएपछि सीआईबीले ती कम्पनीहरूलाई निगरानीमा ल्याएको हो।

रेमिट्यान्सको आवरणमा हुण्डी कारोबार

सीआईबीको अनुसन्धान अनुसार ती कम्पनीहरूले विदेशी भूमिमा रहेका व्यक्तिहरूबाट नेपालमा रकम नपठाई, आफन्त वा प्रापकलाई नेपालमै अवैध माध्यमबाट रकम भुक्तानी गरिरहेका थिए। यसरी हुण्डीमार्फत रकम भुक्तानी गर्दै आएका मनिट्रान्सफर, ट्राभल्स, र सप्लायर्स कम्पनीहरू वैध व्यापारको आवरणमा अवैध कारोबारमा संलग्न रहेको प्रमाण भेटिएको छ।

सीआईबी स्रोतका अनुसार, विदेशमा हुने व्यक्तिहरूबाट विभिन्न नाममा रकम जम्मा गराएर नेपालमा त्यही बराबरको पैसा गैरकानुनी रूपमा प्रापकको खातामा जम्मा गरिदिनु यही नेटवर्कअन्तर्गत पर्दछ। यस्तो कारोबारमा संलग्न कम्पनीहरूले सुन तस्करी, करछली, क्रिप्टो कारोबार, तथा हतियार खरिद जस्ता गतिविधिमा संलग्न भई अवैध पैसालाई ‘ह्वाइट’ बनाउने माध्यमको रूपमा प्रयोग गरिरहेका थिए।

मनी म्युलको परिचालन

यस्ता कम्पनीहरूले गैरकानुनी रुपमा रकम सरोकार गर्न ‘मनी म्युल’ प्रयोग गरिरहेका थिए। मनी म्युल भनेको अरूको अवैध रकम आफ्नै खातामा राखेर अर्को खातामा सारिदिने व्यक्ति हो। अनुसन्धानमा परेका कम्पनीका खाताहरू रोक्का गरिसकिएको छ भने अन्य कम्पनीहरू पनि अनुसन्धानको दायरामा छन्।

औपचारिक रेमिट्यान्समा उल्लेखनीय वृद्धि

सीआईबीको कारबाहीले औपचारिक माध्यमबाट आउने रेमिट्यान्समा उल्लेखनीय वृद्धि भएको छ। नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार, वैशाख महिनामा मात्रै १ खर्ब ६५ अर्ब ३० करोड रुपैयाँ औपचारिक रेमिट्यान्स नेपाल भित्रिएको छ। यो अघिल्लो महिनाको तुलनामा करिब २६ अर्ब रुपैयाँले बढी हो।

नेपाल रेमिट्यान्स एसोसिएसनका अध्यक्ष रितेश मित्तल भन्छन्, “सीआईबीको कडाई, राष्ट्र बैंकको निगरानी, र सरकारको प्रोत्साहन नीतिले गर्दा औपचारिक माध्यमबाट रेमिट्यान्स पठाउने प्रवृत्ति बढ्दो छ।”

अनुसन्धानको दायरामा आएका १८ कम्पनीहरू:

१. अलिता मनी ट्रान्सफर
२. आनन्द ट्रेडर्स
३. आर एण्ड आर सब रेमिट प्रा.लि.
४. खुशी मनी ट्रान्सफर
५. गोल्डेन स्काई टुर एण्ड ट्राभल्स
६. जय मा जानकी मनी ट्रान्सफर
७. डी.एस. ट्रेडर्स तथा रेमिट्यान्स
८. तासी ट्राभल्स एण्ड टूर्स
९. दीप ज्योति ट्रेडर्स
१०. न्यू सन्ध्या इन्टरप्राइजेज
११. पूजा सप्लायर्स
१२. राधिका ट्रेडर्स
१३. रिया ट्रेडर्स
१४. शिवम इन्टरप्राइजेज
१५. श्री एन्जल इन्टरप्राइजेज
१६. सगरमाथा मनी ट्रान्सफर
१७. सस्विका मनी ट्रान्सफर
१८. हिमालयन मनी ट्रान्सफर

सिआईबीको सक्रियता र नियामक निकायको कडाइले अवैध आर्थिक कारोबारमा लगाम लगाउने र रेमिट्यान्सको औपचारिक प्रवाहलाई सबल बनाउने दिशामा महत्वपूर्ण प्रभाव पारेको देखिन्छ।